Sjoerd Kemeling

Bij de verkiezingen voor de 2e kamer in maart 2021 zullen de meeste Nivon-leden op een progressieve partij hebben gestemd. ‘Moet ik strategisch stemmen of toch m’n hart volgen?’  Een dilemma waar ook Nivonners mee geworsteld zullen hebben.

De leden van onze voorganger, het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO), kenden dergelijke vragen niet of nauwelijks. Als Instituutslid was je ook lid van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP) en het Nederlands Verbond van Vakverenigingen. De kinderen waren bij de Arbeiders Jeugd Centrale, je stemde af op de  VARA, las Het Volk of de Voorwaarts, voor de boodschappen was er de Coöp, verzekeren kon bij de Centrale en bij overlijden  was er de Arbeiders Vereniging voor Lijkverbranding. Dat leek allemaal heel overzichtelijk.

Lastig werd het toen zich een linkse oppositie aandiende in de SDAP. Die kwam sinds 1927 in verzet tegen de bereidheid van de partijleiding tot coalitievorming met de Vrijzinnig Democratische Bond en de Rooms-Katholieke Staatspartij en ook tegen de koloniale politiek van de SDAP.

Het IvAO had het lastig. Moest je die opposanten nou als spreker laten optreden bij bijeenkomsten? Zat er iets in hun opvatting dat het ontwikkelingswerk van het Instituut meer de nadruk moest legen op versterking van het klassenbewustzijn?

Het Instituut ontsnapte niet aan de problemen. Opposanten als Fimmen, Schmidt en van der Goes spraken soms bij afdelingen over het antimilitarisme en het koloniale vraagstuk. De leiding van het IvAO poogde die optredens te voorkomen. Niet alle afdelingen waren daar gelukkig mee en nodigden, zoals in Purmerend, Schmidt en Fimmen toch uit om te spreken. Vooral Piet Schmidt was een begenadigd spreker. Vanaf 1930 gold de regel dat het IvAO niet gebruikt mocht worden om standpunten te verkondigen die in strijd waren met die van de partij of de vakbeweging.

In 1932 splitst de linkse oppositie zich af van de SDAP en richt de Onafhankelijk Socialistische Partij (OSP) op. In diverse Instituutsafdelingen rezen conflicten.

Op de jaarvergadering van afdeling Hilversum zou Frank van der Goes spreken. Van der Goes, een van de twaalf oprichters (de twaalf apostelen) van de SDAP had die partij verlaten en was overgestapt naar de linksere OSP. “Hij mag spreken over Goethe en Heine, maar niet over politiek”.

Dat leidde ook in het ontwikkelingswerk tot een scheuring. Jan Rogge, jarenlang secretaris van de Hilversumse afdeling,  trad samen met anderen uit het IvAO en richtte de Vereeniging voor Socialistische Ontwikkeling (VVSO) op. Deze VVSO stond op ‘algemeen socialistisch’ standpunt.

De werkwijze bleek gelijk aan die van het Instituut, al waren de sprekers mensen die links stonden van de SDAP ( o.a. Schmidt, van der Goes, Jan Romein, Stien de Zeeuw, Henk Sneevliet)

In de meeste plaatsen was de VVSO een afsplitsing van het IvAO. Begin 1934 werd een landelijk bestuur gevormd  Toen waren er 22 afdelingen en ongeveer 2500 leden. De organisatie  stond formeel los van iedere politieke partij, ook van de OSP.

De nieuwe ontwikkelingsorganisatie  trachtte haar doelstellingen te bereiken door het vertonen van films, lichtbeelden met toelichting, door toneeluitvoeringen, zang, muziek, studieclubs, spreekkoren, weekends, vakantiekampen en het uitgeven van boeken.

Geen wonder dat het Het Volk smalend sprak van een “OSP-planeetje dat grasduinde op het werk van het IvAO.”

De VVSO-afdeling Rotterdam begon, net als het IvAO, een kampeerterrein op het Gors in Oostvoorne. De afdeling Enschede had een eigen terrein op het Losscher Zand.

Na een jaar of twee kwam al de klad in het werk van de VVSO. Het ledental liep terug. Het laatst bekende nummer van VVSO-nieuws dateert van december 1935. Steeds meer afdelingen verdwenen. Enschede organiseerde tot in 1939 activiteiten en de Hilversumse afdeling van Jan Rogge hield het vol tot het uitbreken van de oorlog.

Het IvAO werd in 1946 heropgericht. Nu los van partij en vakbeweging. Dat maakt dat onze vereniging in 2021 een ontmoetingsplaats is geworden van progressieve mensen van diverse pluimage. Dat leidt vandaag de dag niet tot problemen. Dat inspireert alleen maar.

Bronnen:

H.C.M. Michielse – Socialistiese vorming , 1980

Carry Lakerveld (red.)- Meijer Bleekrode, schilder, ontwerper, socialist, 1983

Menno Eekman/Herman Pieterson – Linkssocialisme tussen de wereldoorlogen, 1987

Bart de Cort – Solidariteit in anonimiteit , 2004

Bart van der Steen / Ron Blom – Wij gingen onze eigen weg, 2011

Tubantia 8-6-1935

Het Volk 8-9-1933