De naam Nivon is eigenlijk een afkorting en staat voor Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk. Dat is vanaf 1960 de naam van onze vereniging. Tot die tijd heetten we het Instituut voor ArbeidersOntwikkeling (IvAO), ook wel “het Instituut” genoemd). Er is wat onduidelijkheid over de oprichtingsdatum van het  IvAO. De meeste bronnen spreken over november 1924. Die houden we dan ook maar aan. Het Instituut werd opgericht door de SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij) en het NVV (Nederlands Verbond van Vakverenigingen) en maakte deel uit van de  sociaal-democratische zuil.

Scholing en vorming was de voornaamste taak van het  Instituut. Na de verovering van de achturige werkdag was daar ook tijd voor. Er moest een plek zijn voor culturele ontwikkeling en scholing, naast de praktische politiek en de sociaal-economische strijd, De initiatiefnemers van het IvAO schreven bij de oprichting: “Het doel en wezen van de arbeidersontwikkeling verschillen principieel van de ‘burgerlijke’ of ontwikkelingsarbeid. Terwijl de laatste over het algemeen individuele belangen en behoeften dient, streeft de eerste het wekken van sociale krachten na, die leiden tot een nieuw gemeenschapsleven op grond van veranderde levenshouding, tot een sociale cultuur”. De doelstelling was drieledig:

• het ontwikkelen van allerlei vormen van vrijetijdsbesteding;
• het wekken van belangstelling voor cultuur;
• het brengen van inzicht in de maatschappij op basis van het socialisme.

In 1929 ging de Nederlandsche Arbeiders ReisVereniging (NARV, opgericht in 1920) op in het IvAO. De NARV vormde vanaf 1924 de Nederlandse tak van de Natuurvrienden Internationale (NFI, Wenen, 1894). Daarmee deed het Natuurvriendenwerk zijn intrede in het Instituut en werden er in snel tempo Natuurvriendenhuizen gesticht. Krikkenhaar (1928) in Bornebroek was het eerste. Dit uitdijende bezit werd vanaf 1936 beheerd door de Stichting Natuurvriendenhuizen en Kampeerterreinen.

Tot de Duitse bezetting in 1940 werd veel werk verzet op het gebied van cursussen (Arbeidersavondscholen), reizen, wandeltochten, kampen en dergelijke. Tijdens de oorlog lag het werk stil, maar na de bevrijding ging men weer enthousiast van start. De eerste jaren na de oorlog waren moeilijk, ook al omdat de Partij van de Arbeid (als opvolger van de vooroorlogse SDAP) en het NVV aanvankelijk  niet  tot heroprichting van het IvAO wilden overgaan. Na onderling afspraken gemaakt te hebben over de taakverdeling kon het Instituutswerk weer volop worden opgepakt. Vanaf die tijd stond het Instituut losser van partij en vakbeweging, alhoewel er nog lange tijd twee kwaliteitszetels waren gereserveerd voor afgevaardigden van die organisaties. Het democratisch-socialisme bleef echter uitgangspunt bij de activiteiten van de vereniging.

In de jaren vijftig, de tijden veranderden in snel tempo, ontstond er een breed gedragen drang naar vernieuwing die er ondermeer in resulteerde dat op het congres van 1959 werd besloten tot een naamswijziging. Vanaf 1960 werd de naam gewijzigd in Nivon. Op datzelfde congres werd ook besloten tot oprichting van een eigen jongerenorganisatie. In 1960 werd dan ook het Nivon Jongerenwerk opgericht.

De activiteiten van het Nivon bestrijken een breed cultureel terrein. Zeilen, muziek, skiën, fotograferen, klimmen op bergen, wandelen over een netwerk van langeafstandspaden, enzovoort. Maar ook zijn er scholingsbijeenkomsten over allerlei actuele onderwerpen en  themabijeenkomsten rond maatschappelijk-culturele vraagstukken. Het Nivon vormt een platform voor ontwikkeling, ontplooiing van creativiteit, meningsvorming en actieve vrijetijdsbesteding en heeft  tegen de stroom in altijd het hoofd boven water weten te houden, tegenover allerlei vormen van commerciële cultuur.

Het Nivon heeft in 2019 ca. 20.000 leden waaronder  vele vrijwilligers. Zij beheren o.a. 13 natuurvriendenhuizen, 12 kampeerterreinen en 4000 km lange afstandswandelpaden.