door Sjoerd Kemeling

zomer 2019

“Berg Frei”! Met deze internationale natuurvriendengroet besloot voorzitter Maarten Borsje in maart 1929 het congres van de Nederlandse Arbeiders Reis Vereniging “De Natuurvrienden” (NARV). Dat congres had zojuist besloten dat de NARV zich wilde aansluiten bij het sociaal democratische Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO). Dat was niet zonder slag of stoot gegaan. Een aantal afdelingen was zelfs tegen, omdat zich onder de leden ook communisten, vrije socialisten en ander links volk bevonden.

Een opgeluchte Borsje sprak de verwachting uit “ons werk te hervatten met veel meer elan dan wij dat de laatste tijd hebben kunnen doen”. Op haar beurt besloot het congres van het IvAO ook  positief over het samengaan van beide organisaties. Per 1 oktober 1929 was de fusie een feit. De NARV bracht een bruidschat in. Niet alleen georganiseerde reizen voor arbeiders, maar ook Krikkenhaar, het eerste Natuurvriendenhuis van ons land. Dit sober ingerichte huis waar je zelf je potje kon koken, was gebouwd in opdracht van de NARV. Het opende een jaar eerder haar deuren.

De Arbeiders Reisvereniging was in 1920 ontstaan. Door de invoering van de achturige werkdag kregen de arbeiders de beschikking over vrije tijd. Steeds meer arbeiders verwierven een ook aantal dagen vakantie per jaar. Die vrije tijd kon besteed aan de eigen ontwikkeling, maar ook om naar buiten te gaan. Volgens de NARV konden deze zaken heel goed samengaan. Reizen betekende kennisnemen van andere culturen. Het  zou leiden tot beter begrip tussen de volkeren en tot onderlinge solidariteit. Daardoor zou de kans op oorlogen een stuk minder worden.

Behalve uitstapjes in eigen land ontwikkelde de NARV een reizenprogramma met bestemmingen in het buitenland. Groepsreizen met  de bus of de trein als vervoermiddel. In 1923 kwamen deze reislustigen in Zwitserland in contact met Die Naturfreunde, Deze internationale vereniging, opgericht in 1895 in Oostenrijk, beschikte over hutten en simpele onderkomens, waar voor een redelijk bedrag overnacht kon worden. Borsje en medebestuurslid Grimm werden meteen enthousiast. Al in januari 1924 sloot de NARV zich aan bij Die Naturfreunde. Het ledenblad heette vanaf die tijd De Natuurvriend. Voor de leden kwam er het internationale insigne met de “handjes” (NARV De Natuurvrienden). Ook ontstond het verlangen in eigen land over onderkomens te beschikken, waar niet alleen de eigen leden, maar ook de internationale vrienden gebruik van konden maken. Borsje en Grimm waren vindingrijk. Met financiële hulp van De Centrale had  “Zomers Buiten” in 1922 een vakantieoord gebouwd in Soestduinen, bestaande uit een groep van acht huizen met elk vier gezinskamers. Het centrale gebouw beschikte over een restaurant. Zomers Buiten, een verwante organisatie, stelde zich ten doel “hare leden in de gelegenheid te stellen voor zoo gering mogelijke kosten hunne vakantie alleen of met hun gezin buiten door te brengen”. Die leden waren aanvankelijk gemeentewerklieden, later ook andere “hand – en hoofdarbeiders” uit  vooral Amsterdam .

De pioniers kregen het voor elkaar dat al in 1925  Zomers Buiten ook gebruikt  mocht worden door internationale natuurvrienden. Daarmee was “Zomers Buiten” in de feite het eerste onderkomen van Natuurvrienden in Nederland. Het enthousiasme nam alleen maar toe. Nog datzelfde jaar verschijnt een rapport, Daarin wordt de noodzakelijkheid van het stichten van NARV-vakantiehuizen bepleit.

Samenwerking wordt gezocht  met Zomers Buiten. Beide organisaties willen nu op diverse plaatsen in ons land tehuizen bouwen of huren “welke dienst moeten doen als nachtverblijf voor touristen”. “Het ligt in het voornemen deze gelegenheden op een dagmarsch van elkaar te vestigen”. Een ambitieus en duur plan. Het kwam er vooralsnog niet van.

Op het terrein van Zomers Buiten mocht de NARV echter wel een houten kampeergebouwtje neerzetten. In Hellendoorn bestond al zo’n gebouwtje. De NARV huurde het in de zomer van 1926. Maar een “eigen” huis, een huis met een eigen sfeer, voorzien van een recreatiezaal en een gemeenschappelijke keuken, was zoiets niet. Vanaf 1927 werkte de NARV op reizengebied samen met het IvAO. Leden van die organisatie konden voor een meerbedrag van fl 1,50 deelnemen aan de reizen van de NARV en verwierven  zo het natuurvriendeninsigne. In mei 1927 meldt het blad De Natuurvriend trots dat er een Natuurvriendenhuis gebouwd gaat worden. In de buurt van Borne, in een prachtig gebied  is een stuk grond aangekocht. In juli 1928 wordt het officieel geopend. Krikkenhaar staat er, verbouwd, afgebrand, herbouwd en weer verbouwd, nog steeds.

Binnen de kaders van het IvAO, het huidige Nivon, realiseerde Borsje, Natuurvriend nummer  1, en zijn geestverwanten toch die keten van natuurvriendenhuizen.